18. Τα μυστικά της ενέργειας

Ο Παράδεισος της ενέργειας

Ήµουν στον παράδεισο. Τα δέντρα καταπράσινα, λουλούδια πολύχρωµα πανδαισία χρωµάτων. Οι καρποί πολύχρωµοι. ∆εν χρειαζόταν να τους φάω, θα χαλούσε η δοµή του τοπίου, η ισορροπία των χρωµάτων, η οµορφιά µπορεί και να γινόταν ασχήµια. Έπρεπε να κινούµαι για να απολαµβάνω την απεραντότητα της δηµιουργίας. Ήµουν προικισµένος όχι µε γαστρεντερικό σύστηµα, αλλά µε σύστηµα παγίδευσης ηλιακής ενέργειας. Κάτι ανάλογο µε το σύστηµα της φωτοσύνθεσης που έχουν τα φυτά που έτσι µπορούν και παγιδεύουν την ηλιακή ενέργεια. Έκανα το λάθος να φάω έναν καρπό και διατάραξα την οµορφιά της φύσης. Έτσι καταδικάστηκα να έχω ανάγκη φαγητού και όχι ηλιακού φωτός, για να παράγω ενέργεια για να ζήσω και να κινούµαι. Έπρεπε λοιπόν από ένα σηµείο και µετά να «κατέχω» για να µπορώ να παίρνω τροφή για να υπάρχω και να κινούµαι. Έπρεπε να έχω ιδιοκτησία, έπρεπε να παλεύω µε τους άλλους για να εξασφαλίσω πράγµατα. Έτσι έµαθα να πολεµάω. Να σκοτώνω για να κατακτώ εδάφη που θα µου έδιναν τροφή «σιτάρι, φρούτα, λαχανικά και ότι άλλο».

Για να κινούµαι έµαθα να καίω καύσιµη ύλη που έπαιρνα από τα έγκατα της γης, αλλά και από την επιφάνειά της. Αλλά και τα καύσιµα κατέχονται από µερικές χώρες οι οποίες προσπαθούν να εκβιάζουν άλλες, µε όπλο την καύσιµη ύλη (πετρέλαιο, λιγνίτης κ.λ.π.).

Οι καινούριες πηγές ενέργειας όπως η αιολική (ανεµογεννήτριες) και η ηλιακή (φωτοβολταϊκά συστήµατα) δίνουν νέες δυνατότητες. Απεξαρτούν τις κοινωνίες από τα καύσιµα, τις απελευθερώνουν από τα κράτη που τα εκµεταλλεύονται και η χρησιµοποίησή τους δεν επιβαρύνει το περιβάλλον (φαινόµενο θερµοκηπίου, τρύπα του όζοντος).

Η υιοθέτηση αυτών των µορφών ενέργειας επαναφέρει τον άνθρωπο στον «παράδεισο», γιατί η ύπαρξή του δεν συνδέεται µε επιβάρυνση του οικοσυστήµατος.

Μέχρι πρόσφατα το οικοσύστηµα της γης κινδύνευε και ακόµα κινδυνεύει από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Αν γίνει «ηθική» διαχείριση της πράσινης ενέργειας θα έχουµε καλύτερο µέλλον για τον πλανήτη.

Πολλά έργα τέχνης θα γίνουν αναφερόµενα σ’ αυτό το θέµα. Μερικά παρουσιάζονται στο κεφάλαιο, «τα µυστικά της ενέργειας», αυτού του βιβλίου.

Κ.Β. Σπυρόπουλος

 

Η Πράσινη Ενέργεια Προάγει την Ειρήνη

Ο Μπέικον και ο Καρτέσιος πίστευαν ότι η γνώση συνεχώς θα μεγαλώνει αφ’ ενός και αφ’ ετέρου ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα έχουν πρόσβαση σ’ αυτήν, έτσι ώστε να βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Αντιθέτως η σχολή της Φρανκφούρτης (Αντόρνο, Χάμπερμας Μπένγιαμίν) αμφισβήτησε την θεοποίηση του ορθού λόγου και βρέθηκε κάθετα αντιμέτωπη με τον φασισμό, γιατί δυστυχώς κανένας δεν κατέχει την απόλυτη γνώση. Όντως χρόνια πριν ο Νεύτωνας είχε δηλώσει «Νοιώθω σαν μικρό παιδί που παίζει στην παραλία με τα παιχνίδια του ατενίζοντας τον ωκεανό του αγνώστου».

   Η Αμερικανίδα ιστορικός Αν Αλμπομ είχε διατυπώσει την εμβληματική φράση ότι τα «κακά παιδιά νικάνε». Επιβεβαιώθηκε με την Ρώσικη εισβολή στην Ουκρανία. Ανεξάρτητα απ’ αυτό έχουμε, σαν ανθρωπότητα βιώσει την πανδημία της COVID – 19.

   Φαίνεται να αλλάζει η πραγματικότητα για τον άνθρωπο του 21ου αιώνα η οποία θα απέχει πολύ από την ευδαιμονία του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα.

Η διάχυτη προσδοκία του καλύτερου μέλλοντος σφράγισε την περίοδο 1945 – 2006. Η αναδυόμενη νέα πραγματικότητα, ανάμεσα σε κοινωνικό και ιδεολογικό κατακερματισμό αλλά και σε κυνικό ναρκισσισμό, φέρει το αποτύπωμα του θανάτου, όχι μόνον του βιολογικού. Η ιδέα ενός τέλους υπερισχύει της ιδέας μιας νέας αρχής. Αυτό είναι δηλωτικό ενός πνευματικού τέλματος. Βεβαίως η στασιμότητα δεν χαρακτηρίζει καμία κοινωνία. Πάντα υπάρχουν υπόγεια ρεύματα που φέρνουν τον νεοτερισμό. Όμως φαίνεται ότι το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα εξελίσσεται διαρκώς περιδινούμενο σε τροχιά αβεβαιότητας, ανασφάλειας και αδιεξόδου, αισθήματα που επιδεινώνονται από την εκτυλισσόμενη, ως συνέπεια του πολέμου, ενεργειακή και οικονομική κρίση. Η διεθνής κοινή γνώμη είναι πεπεισμένη ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν, γιατί υπάρχει μια συστηματική απορρύθμιση του παγκόσμιου συστήματος όπως το ξέραμε μέχρι τώρα. Έτσι γεννάται η ιδέα της ανατροπής ως μιας όψης της πραγματικότητας. Η εποχή μας αδυνατεί να σχεδιάσει, ή καλύτερα υπάρχει περιορισμένη πιθανότητα επιτυχίας αν γίνει οποιαδήποτε πρόβλεψη. Και οι μεταπολεμικές δεκαετίες συγκλονίσθηκαν από γεγονότα (Βιετνάμ, Μάης 78, σοβιετικές εισβολές, πτώση του τείχους), αλλά η δική μας εποχή δεν μοιάζει να έχει την δυνατότητα να αντλήσει δύναμη από τα γεγονότα που την συγκλονίζουν, γιατί την ενέργεια διαφεντεύουν και διαχειρίζονται απολυταρχικά και αυταρχικά καθεστώτα, επειδή έχουν τις πηγές των ορυκτών καυσίμων τα οποία είναι μέχρι τώρα απαραίτητα για να κινηθεί η παγκόσμια οικονομία. Η επανασυσπείρωση της κοινωνίας ώστε να αποφευχθεί μια ασύντακτη και πολυκεντρική αποδυνάμωση ίσως στηρίζεται στην εξάπλωση της πράσινης ενέργειας. Μ’ αυτό τον τρόπο θα γίνει απεξάρτηση των δημοκρατικών κοινωνιών από αυταρχικά καθεστώτα και ίσως επιταχυνθεί η ωρίμανση των δημοκρατικών θεσμών. Πρέπει να υπάρξει βεβαίως φροντίδα για καλλιέργεια της έννοιας της δημοκρατίας έτσι που να μην υπάρχει ο φόβος μπροστά στην δημοκρατία όπως, κατά τον Έριχ Φρόμ, ο φόβος του ανθρώπου μπροστά στην πλήρη ελευθερία.

   Ο υπαινιγμός που έκανα για την ενεργειακή επάρκεια ως μοχλού προαγωγής της ανθρώπινης ευδαιμονίας χρειάζεται επιβεβαίωση από τον χρόνο, γιατί είναι ο μόνος που πάντα λέει την αλήθεια και μπορεί να γνωρίζει την ειλικρίνεια της οποιαδήποτε άποψης και την ένταση της οποιαδήποτε προσπάθειας. Ας κοιτάξουμε προς την πράσινη ενέργεια με βλέμμα ειλικρίνειας αναγνωρίζοντας προτερήματα αλλά και προβλήματα που πρέπει να υπερπηδηθούν ώστε η πράσινη ενέργεια να προάγει την ειρήνη με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανθρωπότητα. Και μια διακήρυξη χωρίς το δικαίωμα των κοινωνιών να προσπορίζονται αβίαστα την αναγκαία ενέργεια δεν υπάρχει δημοκρατία δεν υπάρχει ελευθερία. Μην αγανακτείτε ! Οργανωθείτε !

Κ.Β. Σπυρόπουλος

 

Κώστας Σπυρόπουλος, η Zωγραφική της Eνέργειας

Υπάρχουν ζωγράφοι που ακολουθούν τυφλά το ένστικτό τους. Όπως υπάρχουν και ζωγράφοι που πειθαρχούν σ’ έναν, θα λέγαμε, ορθολογισμό της εικόνας. Ο Κώστας Σπυρόπουλος ανήκει σε είδος ενδιάμεσο και γι’ αυτό πιο ουσιαστικό. Πειθαρχεί στο ένστικτό του ως εκείνο τον βαθμό που το ένστικτό με την όποια του παραφορά δεν θα τον προδώσει και ακολουθεί τη λογική ακριβώς για να “τετραγωνίσει” το συναίσθημα. Δηλαδή για να εκμαιεύσει από το συναίσθημα μεγαλύτερο κύρος και για να προσεγγίσει έτσι με περισσότερη αξιοπιστία τον θεατή του. Θα έλεγα πως οι ζωγραφικές αλλά και οι γλυπτικές του συνθέσεις κυριαρχούνται από τη χαρά και την αισιοδοξία της ύπαρξης επιμένοντας σε  μηνύματα θετικά και δοξάζοντας τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι ζωγραφικές του ιδέες υπηρετούνται από καθαρά, λαμπερά χρώματα χωρίς ενδιάμεσες τονικότητες και από εξίσου σαφή και εύληπτα σχήματα. Σχήματα, φόρμες και φιγούρες μιας σκόπιμης naïveté.

 Συνήθως στους πίνακες του συνυπάρχουν αρμονικά τα γεωμετρικά θέματα – ο ορθολογισμός που ανέφερα πιο πάνω – και οι ελεύθερες, εύπλαστες φιγούρες, το ένστικτο δηλαδή για το οποίο ήδη μιλήσαμε. Οι μορφές του, ευφυείς σχεδιαστικά και αρκούντως ποπαρτίστικες, είναι σκόπιμα σχηματοποιημένες και γραφιστικά επαναλαμβανόμενες ακριβώς για να βοηθήσουν τον θεατή σαν ευανάγνωστοι και αναγνωρίσιμοι κώδικες ώστε να διαβάσει επαρκέστερα το έργο. Το στοιχείο αυτό συγκροτεί και το προσωπικό του ύφος. Το ίδιο πράγμα με τις σχηματοποιημένες μορφές – σήμα κατατεθέν ενός συγκεκριμένου ύφους – έχουν κάνει κι άλλοι, γνωστοί ζωγράφοι όπως ο Γιάννης Γαΐτης, ο Αλέκος Φασιανός, ο Φαίδων Πατρικαλάκις, ο Βασίλης Σπεράντζας, ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Στάθης Βατανίδης κ.λπ.

Οι συνθέσεις του έχουν ευρηματικότητα και χιούμορ, εμπνέονται από τα σύγχρονα πολιτικοκοινωνικά ζητήματα και συνδυάζουν την παραδοσιακή γλώσσα της ζωγραφικής – ο ίδιος έχει διδάξει ανατομικό σχέδιο στο εικαστικό τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων – με την σύγχρονη τεχνολογία και τα mixt media. Πράγμα που είναι περισσότερο ορατό στις γλυπτικές του κατασκευές.Την έμφυτη αισιοδοξία του έργου του, τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις σκιάζει η μελαγχολία για την ανθρώπινη μοίρα εν γένει. Για το ανέφικτο της απόλυτης ευτυχίας. Τα ίδια βέβαια ισχύουν και για την παρουσιαζόμενη, ευρηματική ενότητα “Τα μυστικά της ενέργειας” στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος.

 Ο ίδιος ο Κώστας Σπυρόπουλος λέει κάτι με το οποίο συμφωνώ απόλυτα δηλαδή ότι η τέχνη χρειάζεται πρωτίστως για να ερμηνεύσει τον παραλογισμό της ζωής. Θα έλεγα επίσης για να δώσει στη ζωή, στην καθημερινότητά μας μιαν άλλη, βαθύτερη διάσταση αφ’ ης στιγμής η τέχνη, με την διαχρονική της αξία, είναι η μόνη αιωνιότητα που δικαιούμαστε εμείς τα εφήμερα όντα της στιγμής. Τέχνη είναι εκείνη η δύναμη, η ενέργεια όπως θα έλεγε ο Κώστας Σπυρόπουλος, που ενώ την δημιουργούμε εμείς σαν μικροί θεοί, αυτή με τη σειρά της μας ξεπερνάει και μας υπερβαίνει. Μάς καθορίζει και μας “φιάχνει” από την αρχή. Ανάλογα τα μεγάλα έργα τέχνης αποσπώνται από τον δημιουργό και την εποχή τους και ανήκουν, πέρα από τον χρόνο, την σύμβαση και τον τόπο, σε όλη την ανθρωπότητα. 

 

ΥΓ.  Έγραφα παλιότερα: “Αντιλαμβάνομαι, τελικά, την τέχνη σαν μία παρτίδα σκάκι. Υπάρχει πάντα ένας τελικός στόχος, κάτι που πρέπει να κατακτηθεί και κάτι που πρέπει να θυσιαστεί. Αλίμονο σ’ όποιον το αγνοεί. Υπάρχει σαφώς λογική, στρατηγική, σχέδιο αλλά υπάρχει και έμπνευση, συναισθηματική ευφυία και ρίσκο. Κυρίως αυτό. 

Δηλαδή υπάρχει πάνω από όλα η κρίσιμη απόφαση: Τί να κρατήσεις και τί να χάσεις… Αρχικά η τέχνη ξεκινάει με τους δύο στρατούς πλήρεις,16 πιόνια αριστερά και 16 πιόνια δεξιά. Πληθωρισμός, συνωστισμός αλλά και βαρεμάρα από την αργή ροή του χρόνου. 

Μετά όμως έρχεται ο πόλεμος δηλαδή οι συγκρούσεις και η δημιουργία, δηλαδή οι αναπόφευκτες απώλειες, η ουσία του παιχνιδιού. Πρέπει να χάσεις αν θες να κερδίσεις. Από αυτή την πρώτη, την πληθωρική φάση, ας πούμε από το μπαρόκ που συνεχώς επιστρέφει στα καλλιτεχνικά θέματα, φτάνουμε στο μινιμαλισμό, φτάνουμε στην αφαίρεση, ας πούμε στον μοντερνισμό… Εκεί που επιβιώνει, για παράδειγμα, μόνο η βασίλισσα και ο βασιλιάς από την μια πλευρά ενώ ο αντίπαλος, από την άλλη, έχει μόνο τον βασιλιά, τον Τρελό και τον Πύργο. Εκεί που παίζεται το πιο γοητευτικό αλλά και το πιο απόλυτο παιχνίδι της τέχνης. Ας πούμε Πικάσο και Ματίς εναντίον Ντυσάν και Μαλέβιτς. Δηλαδή στα άκρα. Εικονομάχοι και εικονολάτρες. Όπως πάντα! Δηλαδή ως το νόημα που βρίσκεται πάντα λίγο πριν το τέλος…”

 Κάτι τέτοιο συμβαίνει και στις ζωγραφικές του Σπυρόπουλου. Μπορείτε να το διακρίνετε;

Μάνος Στεφανίδης
Ιούλιος 2022