02. Ένας σουρεαλισμός με ποιητικές
προεκτάσεις και λυρική φωνή

«…θα ήταν πάντως περιοριστικό να χαρακτήριζε κανείς τον Σπυρόπουλο απλώς σουρεαλιστή. Η σχεδιαστική δεινότητα είναι εμφανής, ενυπάρχει ο συνδυασμός πραγματικού και φανταστικού, αλλά συνοδεύεται από μια τρυφερότητα που δεν παραμένει σε επιφανειακές ψυχικές καταστάσεις…»

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ
Από τον κατάλογο της έκθεσης στην γκαλερί Mentana,
Τεχνοκριτικός, Φλωρεντία 2007

 

«…πολύπλευρος καλλιτέχνης που ολοκληρώνεται μέσα από τα πλούσια χρώματα της ζωγραφικής…»

GABRIELA HAJKOVA
διευθύντρια Διεθνούς Μπιενάλε Πίλσεν, Φλωρεντία 2007

 

Η ζωγραφική του Κώστα Σπυρόπουλου

Από την αξιοποίηση των εκφραστικών δυνατοτήτων του χρώματος στην προσωπική χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων επιβολής των χαρακτηριστικών του σχεδίου.

 

Επιστήμονας –καθηγητής της Ιατρικής και της Σχολής Επιστημών της Τέχνης– που τον έχει κερδίσει και η καλλιτεχνική δημιουργία, ο Κώστας Σπυρόπουλος έδειξε από τα παιδικά του χρόνια το ενδιαφέρον του για τη ζωγραφική. Και άρχισε με μαθήματα σχεδίου σε Ινστιτούτο Τέχνης της Ινδιανάπολης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ενώ πέρασε και από το εργαστήρι του Γιάννη Τσαρούχη για ένα διάστημα. Αλλά ο Κώστας Σπυρόπουλος που γεννήθηκε το 1952 στην Πάτρα έκανε και ελεύθερες σπουδές σε διάφορα άλλα ευρωπαϊκά κέντρα και Μουσεία για να ολοκληρώσει τις αναζητήσεις του. Και έχει μια καλή παρουσία με ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα και άλλες πόλεις και συμμετοχές πολλές άλλες, ενώ έργα του βρίσκονται σε διάφορες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Για κάθε μελετητή της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Σπυρόπουλου, ό,τι κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι οι εξαιρετικές δυνατότητες στην αξιοποίηση των εκφραστικών δυνατοτήτων του χρώματος, όσο και στην χρησιμοποίηση των σχεδιαστικών τύπων. Εξαιρετικός σχεδιαστής, αλλά και κάτοχος της δύναμης υποβολής του χρώματος, επιχειρεί και κατορθώνει να δώσει εξαιρετικά για τις εκφραστικές του προεκτάσεις σύνολα. Το μορφοπλαστικό του λεξιλόγιο κινείται σε μια περιοχή, στην οποία συνδυάζονται παραστατικά και αφηρημένα στοιχεία, τύποι της εξπρεσιονιστικής και της λυρικής αφαίρεσης, που του επιτρέπουν να εκφράζει σαφέστερα τις προθέσεις του. Ακόμη στο λεξιλόγιό του παίζουν σημαντικό ρόλο παραδοσιακές και πειραματικές τάσεις, καθιερωμένα και νέα καθαρά προσωπικά χαρακτηριστικά. Έτσι συχνά βλέπει κανείς έργα του, στα οποία, τυπικά λαϊκότροπα στοιχεία στο σχέδιό του, συνδυάζονται με τύπους όπως η διαμερισματικοποίηση της Πόπ Άρτ, οι πίνακες μέσα στον πίνακα δημιουργών παλαιότερων περιόδων, το αυστηρό γεωμετρικό ιδίωμα με τα βιόμορφα θέματα, οι κοινοί με τους ασυνήθιστους συνδυασμούς. Μάλιστα έναν ιδιαίτερο ρόλο παίζει στην ζωγραφική του, η προσωπική απόδοση του χώρου, ενός χώρου πάντα ακαθόριστου και προβληματικού, που κινείται συχνά στα πλαίσια του σουρεαλισμού, ενός σουρεαλισμού με ποιητικές προεκτάσεις και λυρική φωνή. Έτσι σε πολλές περιπτώσεις η ζωγραφική επιφάνεια παρουσιάζεται τεμαχισμένη σε δύο ή περισσότερες ενότητες συχνά και με διαφορετικά, αντιθετικά χρώματα, θερμά και ψυχρά, επιθετικά και παθητικά. Με τον τρόπο αυτό επιβάλλεται κοντά στο διάλογο των θεμάτων και μια συνομιλία χρωμάτων, με εξαιρετικά εκφραστικά αποτελέσματα. Η θεματογραφία του Σπυρόπουλου, δεν περιφρονεί καμιά περιοχή, από την τοπιογραφία στην ανθρώπινη μορφή και από τη Νεκρή Φύση στο θρησκευτικό θέμα, από την εικόνα του δρόμου με τα αυτοκίνητα στις σκηνές των γηπέδων και ο,τιδήποτε άλλο προκαλεί τον ίδιο αλλά με τη σειρά του και τον θεατή. Στην τοπιογραφία του ο Σπυρόπουλος δεν περιορίζεται στην απλή εξωτερική απόδοση των χαρακτηριστικών του φυσικού χώρου. Επιδιώκει και κατορθώνει να συλλάβει την εσωτερική του φυσιογνωμία και το ιδιαίτερο περιεχόμενό του. Αυτό το κατορθώνει με την περιορισμένη σχηματοποίηση και το γενικευτικό χαρακτήρα του χρώματος, το συνδυασμό ελεύθερου φυσικού περιβάλλοντος και παρουσίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, συνοικισμών, κατοικιών, ναΐσκων. Έτσι, κατορθώνει να δώσει τον ίδιο τον χαρακτήρα των αιγαιοπελαγίτικων νησιών μας, με τις ξερολιθιές, τους μικρούς συνοικισμούς, τα μικρά εκκλησάκια στις κορυφές των λόφων, το ίδιο το πνεύμα τους. Και μπορεί να έχει σαν αφετηρία το ένα ή το άλλο νησί, τη Μήλο ή τη Σίφνο, τη Σαντορίνη ή την Πάρο, αλλά πάντα δίνει το χαρακτήρα του αιγαιοπελαγίτικου χώρου, χωρίς να θυσιάζει και τα ιδιαίτερα τυπικά στοιχεία κάθε νησιού. Η χρησιμοποίηση γνωστών λαϊκότροπων στοιχείων είναι φανερή σε μερικά από τα τοπία του, όπως αυτά με τίτλο Καλοκαιρινό που διακρίνονται για την μελετημένη και σκόπιμη αφέλεια και λιτότητα του σχεδίου και το συνδυασμό γενικευτικών και μικρογραφικών τύπων. Την ποιότητα και τον χαρακτήρα του σχεδίου του Σπυρόπουλου, τα γνωρίζει και τα καταλαβαίνει κανείς ιδιαίτερα στις Νεκρές Φύσεις του, έργα διαφόρων περιόδων της καλλιτεχνικής του πορείας. Ιδιαίτερα σε έργα του από τα χρόνια γύρω από το 1984 που σχετίζονται και με τα αιγαιοπελαγίτικα τοπία του, όπως το Σίφνος σε αυγοτέμπερα και το Νύχτα το Καλοκαίρι και αυτό με την ίδια τεχνική. Μάλιστα στα έργα αυτής της κατηγορίας από διάφορες περιόδους ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί και ένα καθαρό βεριστικό λεξιλόγιο, που συνδυάζεται και με τυπικά σου ρεαλιστικά στοιχεία. Έτσι φρούτα σε καλάθια μαζί με άλλα αντικείμενα φαίνονται να βρίσκονται σε ένα σκόπιμα προβληματικό χώρο, να είναι μέσα στην θάλασσα, πλάι από νησάκια και κάτω από χαρταετούς. Σε μερικές από τις Νεκρές Φύσεις του χρησιμοποιεί μια εξαιρετικά πλούσια μικρογράμματη γραφή, που τονίζει ακόμη περισσότερο και τις σχεδιαστικές αξίες. Αλλά τις δυνατότητες και τις ποιότητες των διατυπώσεων του Σπυρόπουλου στο σχέδιο διαπιστώνει κανείς περισσότερο μαζί φυσικά και στα άλλα του έργα, σε μια σειρά που έχει τίτλο Μνήμες. Γιατί σ’ αυτά, κοντά σε άλλα κάθε κατηγορίας θέματα, παρεμβάλλει μόνο σχεδιαστικά μορφές της αρχαίας ελληνικής τέχνης, ιδιαίτερα της πλαστικής, αποσπασματικοποιημένα μάλιστα, όπως σώζονται σε ανάγλυφα ταφικών μνημείων και μετώπες ναών. Μάλιστα στα έργα αυτής της κατηγορίας με τον περιορισμό στο άσπρο και το μαύρο κάνει μεγαλύτερη εντύπωση η ποιότητα του σχεδίου και η εκφραστική δύναμη του συνόλου. Γιατί τα σχεδιαστικά αυτά θέματα της αρχαίας πλαστικής καθώς συνδυάζονται και με άλλα, τοπία και ελλειπτικούς τύπους διευρύνουν το περιεχόμενο μερικών από τις πιο χαρακτηριστικές προσπάθειές του. Αυτό το έχουμε με τονισμένο χαρακτήρα σε έργα σαν το Μνήμες ΙΙ, το Άγαλμα σε Τοπίο, το Μνήμες, όλα από το 1997-2000, τα οποία διακρίνονται και από την χρησιμοποίηση τυπικά σουρεαλιστικών στοιχείων. Μάλιστα αυτή η θεματική πολλαπλότητα, θέματα της αρχαίας τέχνης, τμήματα βυζαντινών ναών, φυσικό χώρο, υπαινικτικούς τύπους, δίνει ένα περισσότερο πολυφωνικό χαρακτήρα στη ζωγραφική επιφάνεια. Η θεματική πολλαπλότητα συνοδεύεται και από την χρωματική διαφοροποίηση που επίσης χρησιμοποιείται για να διευρύνει την εκφραστική φωνή των έργων, που βασίζονται στην συνομιλία των γραμμικών με τις χρωματικές αξίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και με αυτή την συνοπτική μελέτη μερικών από τις πιο χαρακτηριστικές προσπάθειες του Σπυρόπουλου αποδεικνύεται ο χαρακτήρας και η ποιότητα της ζωγραφικής του γλώσσας. Μιας ζωγραφικής που βασίζεται στη δύναμη υποβολής και τον εκφραστικό χαρακτήρα του χρώματος και την ποιότητα και την εσωτερικότητα του σχεδίου. Και διαπιστώνεται εύκολα ότι ο καλλιτέχνης αντιμετωπίζει με προσωπικό τρόπο τόσο τα προβλήματα του χώρου όσο και των μορφοπλαστικών αξιών.

Τα έργα του βασίζονται στον ιδιαίτερο χαρακτήρα των συνδυασμών του και την άνεσή του, στο να αξιοποιεί τύπους και χαρακτηριστικά που συνδέονται με διάφορες στιλιστικές κατευθύνσεις. Με τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται διάφορα επίπεδα στη ζωγραφική επιφάνεια, βιόμορφα και γεωμετρικά θέματα, ψυχρά και θερμά χρώματα, παθητικά και ενεργητικά χαρακτηριστικά, η ζωγραφική αποκτά ένα γνήσιο πολυφωνικό περιεχόμενο. Άλλωστε σε μερικές περιπτώσεις είναι και ο χαρακτήρας του χρώματος και τα υπαινικτικά θέματα, που πλουτίζουν τη ζωγραφική επιφάνεια. Πρόκειται για μια ζωγραφική που με τον πλούτο των συνδυασμών της, τον χαρακτήρα του χρώματος και την ποιότητα του σχεδίου, παρασύρει τον θεατή. Γιατί ακόμη διακρίνεται για την αμεσότητα της γλώσαας της και την γνησιότητα της φωνής της, την ειλικρίνεια και την ποιότητα των διατυπώσεών της.

ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ Α. ΧΡΗΣΤΟΥ
Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης
Ακαδημαϊκός ΑΘΗΝΑ 2005,
Εκδόσεις Ελληνικών Ταχυδρομίων ΕΛΤΑ
«ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ»

 

Διάλογος με το χτές και το σήμερα

Στο ζωγραφικό του έργο ο Κώστας Σπυρόπουλος αναχωνεύει και συνθέτει στοιχεία του χτες και του σήμερα: στοιχεία της αρχαιοελληνικής τέχνης και της αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής συνδυάζονται αρμονικά με τυπικά δείγματα του σημερινού, μαζικού, καταναλωτικού πολιτισμού. Σχηματοποιημένοι αρχαιοελληνικοί ναοί, εκκλησίες, πασίγνωστα αρχαιοελληνικά γλυπτά και ανάγλυφα παντρεύονται αρμονικά με πολυκατοικίες, αυτοκίνητα και ποδοσφαιριστές που βρίσκονται σε φάση έντονης κίνησης και προσπάθειας. Αυτή η σύνθεση του παλιού και του νέου γίνεται σε μια γιορτινή ατμόσφαιρα: έντονα και λαμπερά χρώματα καταυγάζουν το όλο. Η χρωματική του κλίμακα φανερώνει τη θετική και αισιόδοξη στάση του απέναντι στη ζωή. Η βαριά πολιτιστική μας κληρονομιά αναπότρεπτα ρίχνει τη σκιά της στο έργο ενός σύγχρονου έλληνα δημιουργού. Ο διάλογος του Σπυρόπουλου με το χτες και το σήμερα παραμένει ανοιχτός.

ΠΑΥΛΟΣ ΣΚΑΛΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

 

Η γοητεία της φαντασίας

Τι θα γινόταν, αν δύο κουρασμένα φτερά του Έλληνα θεού Ερμή, δραπέτευαν από τα σανδάλια του και ακουμπούσαν στα σύγχρονα και αληθινά ποδήλατα; Ο Κώστας Σπυρόπουλος Έλληνας καλλιτέχνης, από την Πάτρα, με τα εικονογραφικά αυτά στοιχεία -ένα ζευγάρι μικρών φτερών και ένα ποδήλατο– δημιούργησε μια διακριτή καλλιτεχνική μονογραφή. Εικαστική γραφή, μερικές φορές πλαστική, που διηγείται εκφραστικές και συναισθηματικές ελευθερίες μιας ζωηρής καλαίσθητης έρευνας. Εκεί, η δημιουργικότητα του καλλιτέχνη καλλιεργεί ένα γόνιμο έδαφος και γίνεται παραγωγός μίας γλώσσας συνδεδεμένης με την φύση του τόπου. Μια επιστροφή στις υποσυνείδητες αναμνήσεις όπου οι γεύσεις των παιδικών χρόνων, η φωτεινότητα και τα χρώματα των νήσων του Αιγαίου αναδύονται σε ένα προσωπικό λεξιλόγιο πλέκοντας αφηγηματικά και εικαστικά μοτίβα. Ενώ με στοιχεία της φαντασίας, ιδιώματα αλφαριθμητικά και αυτόχθονες ιστορικο-αρχιτεκτονικές αναφορές, επιδιώκει να δώσει διέξοδο σε μια πλούσια προσωπικότητα που λαχταρά να εκφράσει τις σιωπές της, με απεριόριστες οπτικές διαδρομές χρωμάτων και σχεδίων εξαίρετης ποιότητας. Η χρησιμοποίηση διαφορετικών στοιχείων γλωσσικο-εικαστικών με μια πληθώρα ερεθισμάτων δεν παύουν να μαγεύουν και να ικανοποιούνται με την δημιουργία έργων που είναι σχεδιασμένα σαν πίνακας μέσα σε άλλον πίνακα, και αποκαλύπτονται στο χρόνο της παρατήρησης και στη γνώση των διαφόρων τμημάτων αφήγησης. Συχνά αποτελούμενα από αυτόνομες πλαστικές δομές που συντρίβουν το δυσδιάστατο. Είμαστε μπροστά σε μια τέχνη συγκεκριμένη, στοχαστική, έξυπνη που ερευνά τις μεταδοτικές δυνητικότητες της εικόνας και τις υποβλητικές δυνατότητες του χρώματος διαμέσου μιας απομυθοποιημένης εξέλιξης, στρεφόμενης στην οπτική πραγματοποίηση των επικλητικών δυνάμεων. Με ένα τέτοιο υπόβαθρο όπου η επιδεξιότητα των χεριών και η αντίληψη φθάνουν στο αποκορύφωμα. Κάθε ξεχωριστό στοιχείο είναι συμπυκνωμένο και αλυσιδωτά συνδεδεμένο, έτσι μπορεί να αναπτύξει δυναμική χρωματική προσέγγιση εικόνων, τον συναισθηματικό συλλογισμό των αλληγοριών, ισοσταθμίζοντάς τα με θερμές και ψυχρές αποχρώσεις, –αλφαριθμητικά– με την παρεμβολή καλλιγραφικών σημείων ρυθμικής γραφής –και πλαστικής– και με την κατασκευή συγκεκριμένων ζωγραφισμένων αρχιτεκτονικών δομών. Η μεγάλη και δημιουργική φαντασία του Κώστα Σπυρόπουλου, χαίρεται, μαγεύει και με γοητευτική ικανότητα βάζοντας «τα φτερά» στα όνειρα, πάλλεται ελεύθερη και ανάλαφρη, μέσα στους στοχασμούς.

BARBARA ANGIOLINI
Ιστορικός της τέχνης
Από το κατάλογο της έκθεσης στη γκαλερί Μentana,
Φλωρεντία 2007

Δημιουργικός αισθησιασμός στο έργο του Κώστα Σπυρόπουλου

Πολύπλευρος καλλιτέχνης που ολοκληρώνεται μέσα από τα πλούσια φωτεινά χρώματα της ζωγραφικής, που παρουσιάζει την υλική μορφή της φαντασίας του και μέσα από τα γλυπτά του, αυτός είναι ο Κώστας Σπυρόπουλος. Το σχέδιο το αντιλαμβάνεται σαν απαρχή της αναζήτησης και αναγνώριση της πραγματικότητας, ουσιώδες στοιχείο για τη μελέτη του δημιουργούμενου έργου. Η προπαρασκευή της σύνθεσης και η αποτύπωση της κίνησης αποτελούν εργαλεία για την παρατήρηση και την ανάλυση της κατάστασης, του περιβάλλοντος, του ανθρώπινου είδους, του ανθρώπινου σώματος και μυαλού. Δείχνοντας στο έργο του την αγάπη για τη ζωή, βιώνει πλήρως τις στιγμές της απόλυτης σύνδεσης και αρμονίας με τη φύση και τις μεταβιβάζει στα έργα του. Η ίδια η τέχνη και η δημιουργικότητα αντιπροσωπεύουν γι’ αυτόν την πηγή μιας ζωοδότριας δύναμης που ενθαρρύνει και δελεάζει τους ανθρώπους να ελευθερώσουν τη σκέψη τους από τον περιορισμό της καθημερινής ρουτίνας και της κοινωνικής σύμβασης. Το έργο του υποχρεώνει τον θεατή να ακολουθήσει φτερωτά ποδήλατα, να κοντοσταθεί στην πραγματικότητα και να διακρίνει-αντιληφθεί την παρούσα στιγμή σαν κάτι απλό αλλά συνάμα τόσο υπερρεαλιστικόεξωπραγματικό για αυτούς που δεν γνωρίζουν από πού έρχονται, ποιοι είναι και πού πηγαίνουν. Ο Κώστας Σπυρόπουλος προσπαθεί να κατανοήσει το νόημα και τον πρωταρχικό σκοπό της ζωής, γνωρίζοντας ότι η γέφυρα προς τον εαυτό μας είναι η αναγνώριση των στιγμών της αποκάλυψης των φυσικών αρχών στην καθημερινή ζωή και στη συμμαχία μας με τη φύση. Το ιπτάμενο ποδήλατό του εικονίζεται πάντοτε χωρίς τον αναβάτη του, που είναι η ίδια η απελευθερωμένη φαντασία, και εξαρτάται από τον καθένα μας πόσο μακριά θέλει να πάει. Ο συνδυασμός των χρωμάτων ζωντανεύει την ατμόσφαιρα της σιωπηλής αρμονίας. Με έναν ήσυχο, αβίαστο τρόπο, ο ζωγράφος υπερβαίνει τον θορυβώδη και βιαστικό πολιτισμό που κυνηγά χίμαιρες και επιθυμίες και αναζητά το άγνωστο (το μη αναγνωρισμένο). Σαν να έχουμε λησμονήσει ότι η πηγή της ζωής βρίσκεται πάντα εδώ, αρκεί να τη δούμε και να ελευθερώσουμε το νου μας. Το περιβάλλον που διαλέγει είναι εκ πρώτης όψεως ένα άγνωστο τοπίο ή ένα δωμάτιο, αλλά αν το κοιτάξουμε καλύτερα θα ανακαλύψουμε ότι πρέπει να μέναμε εκεί, πολύ καιρό πριν, και η ίδια η ατμόσφαιρα θα μας θυμίσει την εμπειρία εκείνης της στιγμής. Μια αίσθηση σαν να έχουμε σταματήσει στο χρόνο και έξω από αυτό τον κόσμο, μέσα στην απόλυτη σιγή. Η αίσθηση του ζεστού καλοκαιριού στην ακροθαλασσιά ζωντανεύει μέσα από τα ζωηρά φωτεινά χρώματα. Ο δημιουργός δεν προκαλεί αναστάτωση ούτε επιβάλλει τη θεμελιώδη του άποψη στο ένα ή το άλλο πράγμα, αλλά δίνει την ευκαιρία της συνύπαρξης μέσα στο σύμπαν. Προσφέρει τη μύχια άποψή του, εκφράζει τη στάση του, υπερβαίνει τα πράγματα που ειπώθηκαν και συνεχίζει, βαθύτερα, ανακαλύπτοντας την αίσθηση της έλλειψης ορίων και τη δύναμη που κερδίζεις όταν ελευθερώνεσαι.

MGR. GABRIELA HAJKOVA
 Διευθύντρια Διεθνούς Μπιενάλε
Σχεδίου, Πίλσεν, Φλωρεντία 2007